Vughterstraat 123
't Bourgondsch Kruis : De Roode Molen : Het Rood Kruis : 's Lands welvaren
Bossche monumenten
Samengevoegd tot herenhuis met koetshuis
door Ed Hupkens
Het pand Vughterstraat 123 (A t/m E) bestond vroeger uit twee afzonderlijke huizen, die in de tweede helft van de 18e eeuw zijn samengevoegd. Het rechter huis stond bekend onder de historische naam ‘Het Bourgondisch Kruis’, het linker droeg de historische naam ‘De Roode Molen’. Links van het gebouw bevindt zich een voormalig koetshuis (begin 19e eeuw). In de tweede helft van de 20e eeuw hebben er ingrijpende wijzigingen plaatsgevonden. Sinds 1996 zijn de verdiepingen in gebruik als appartementen. De kap is compleet vernieuwd en opgehoogd. Het voormalige 19e-eeuwse koetshuis doet nu dienst als entree voor deze nieuwe appartementen. De fraai beschilderde stucplafonds op de begane grond - uit de tweede helft van de 19e eeuw - zijn behouden gebleven. Het pand staat geregistreerd als gemeentelijk monument. Het pand Vughterstraat 123 bestond vroeger uit twee afzonderlijke huizen uit de late middeleeuwen, die in de tweede helft van de 18e eeuw zijn samengevoegd.Foto: Josephine Peren Op de verdieping is de oorspronkelijke vensterindeling gehandhaafd. De vijf licht getoogde vensters, met strek en lekdorpel, hebben nog de oude kozijnen met toognagel en duivenjagersprofiel. De ramen zijn tijdens de verbouwing in 1996 vernieuwd. Op de eerste verdieping hebben de vensters dubbele draairamen met bovenlicht, op de eerste zolderverdieping zijn dubbele draairamen toegepast. De voorgevel wordt afgesloten door een hoofdgestel met fries, trigliefen met guttae en kroonlijst. Tijdens de verbouwing in 1996 zijn er voor alle vensters op de verdiepingen doorvalhekjes geplaatst. Het voormalige koetshuis, links naast de hoofdbebouwing, heeft op de begane grond een brede ingang met segmentboog met dubbele deuren en zijlichten. Daarboven is een getoogd driedelig bovenlicht met 4-ruits roedenverdeling. Op de verdieping is in het oude kozijn een nieuw raam (dubbele draairamen) en bovenlicht met roede geplaatst. De gevel wordt afgesloten door een eenvoudige kroonlijst. Vrijwel alle scheidingsmuren zijn gedeeltelijk of geheel verwijderd en vervangen door kolommen. De trap naar de verdieping en eerste zolderverdieping zit nog op de oorspronkelijke plek, tussen de voor- en achterkamer van het linkerpand. Via de ingang van het voormalige koershuis, heeft men toegang tot dit trappenhuis. Deze begane grond van het koetshuis vormt een lange, brede gang. Deze verschaft toegang tot het achterliggende terrein en de patiobebouwing aan de achterzijde. Ook op de verdiepingen is de plattegrond grondig gewijzigd. Op de eerste verdieping zijn twee woningen gerealiseerd, net als op de eerste zolderverdieping. In de bovenste zolderverdieping zijn nog enkele woonvertrekken gerealiseerd. |
'n Lutske Brabants, zondag 26 januari 2025
Gemeentelijk monument
Vughterstraat 123
Context(Bouw)historie:Het pand Vughterstraat 121-123 (A t/m E) bestond vroeger uit twee afzonderlijke huizen, die in de tweede helft van de 18de eeuw zijn samengevoegd. Het rechter huis stond bekend onder de historische naam “het Bourgondisch Kruis” en het linker droeg de historische naam “de Roode Molen”. Links van het pand staat het voormalige koetshuis (XIXA). In de tweede helft van de 20ste eeuw hebben er ingrijpende wijzigingen aan het pand plaatsgevonden. Zo werd de pui in 1950 gewijzigd tijdens een verbouwing van de begane grond. Sinds 1996 zijn de verdiepingen in gebruik als appartementen. Bij deze verbouwing is de complete kap vernieuwd en opgehoogd. Tevens zijn de verdiepingsbalklagen (enkelvoudig) en de ramen op de verdiepingen vernieuwd. Het voormalige 19de-eeuwse koetshuis doet nu dienst als entree voor deze nieuwe appartementen. Bij deze ingrijpende verbouwing zijn de fraaie beschilderde stucplafonds (XIXB) op de begane grond behouden.Ligging:Het gebouw ligt aan de noordwestelijke zijde van de Vughterstraat, in het gebied tussen de eerste ommuring uit de 13de eeuw en de tweede ommuring uit de 14de eeuw, net voor de Vughterbinnenpoort die begin 19de eeuw gesloopt werd. Het geheel is onderdeel van een gevelwand met voornamelijk 19de-eeuwse lijstgevels. Veel van deze panden aan de Vughterstraat hebben een oudere, soms zelfs middeleeuwse, kern. Door de eeuwen heen is de Vughterstraat, die in opzet een stadsuitbreiding uit de 14de eeuw is en vanuit het zuiden van ’s-Hertogenbosch naar de Markt loopt, een belangrijke uitvalsweg geweest met grote economische activiteiten. Hierdoor is de hoofdbebouwing aan deze straat door de tijd heen sterk gewijzigd en vernieuwd.BeschrijvingAlgemeen (hoofdvorm, kap):Het gebouw heeft een nagenoeg rechthoekige plattegrond en bestaat uit een kelder (links, onder het voormalige linker pand), een begane grond, een eerste verdieping en een dubbele zolderverdieping. Het platte dak met omlopende dakschilden is gedekt (de dakschilden) met rode opnieuw verbeterde Hollandse pannen.Links van het pand ligt een voormalig koetshuis met een begane grond en een verdieping onder een met gesmoorde pannen gedekte kap. Achter het pand ligt een moderne patio met lage randbebouwing. Voorgevel:De vijf vensterassen brede voorgevel is opgetrokken in baksteen (staand verband) en heeft een hardstenen plint. Centraal in de begane grond de winkelingang in een portiek met een hardstenen vloer. Deze portiek heeft een tufstenen omlijsting. In het portiek zit links en rechts een rondboogvenster met tufstenen omlijsting en een hardstenen lekdorpel. Boven de winkelingang met zijlichten zit een glas-in-loodraam waarboven een rollaag met tufstenen aanzetstenen is aangebracht. Aan weerszijden van deze centrale ingang zijn twee grote (etalage)vensters aangebracht, wederom met een brede tufstenen omlijsting en een hardstenen lekdorpel. Deze pui is in zijn geheel in 1950 tot stand gekomen.Op de verdieping is de oorspronkelijke vensterindeling gehandhaafd. De vijf licht getoogde vensters met strek en lekdorpel bevatten nog de oude kozijnen met toognagel en duivejagerprofiel. De ramen zijn tijdens de verbouwing in 1996 vernieuwd. Op de eerste verdieping bevatten de vensters dubbele draairamen met bovenlicht en op de eerste zolderverdieping zijn dubbele draairamen toegepast. De gevel wordt afgesloten door een hoofdgestel met fries, trigliefen met | 2 |
|
guttae en kroonlijst. Tijdens de verbouwing in 1996 zijn er voor alle vensters op de verdiepingen doorvalhekjes geplaatst. Het voormalige koetshuis links naast de hoofdbebouwing heeft op de begane grond een brede ingang met segmentboog met dubbele deuren en zijlichten met daarboven een getoogd driedelig bovenlicht met 4-ruits roedenverdeling. Op de verdieping is in het oude kozijn een nieuw raam (dubbele draairamen) en bovenlicht met roede geplaatst. Het geveltje wordt afgesloten door een eenvoudige kroonlijst. Zijgevels:Het object wordt links en rechts begrensd door bebouwing.Achtergevel:De achtergevel is niet zichtbaar vanuit de openbare ruimte. Echter op tekeningen uit 1996 is de achtergevel als volgt weergegeven: Tegen de begane grond is een éénlaags aanbouw gerealiseerd. De drie rondboogvensters op de begane grond zijn gehandhaafd. Links een brede doorgang. Op de verdieping zijn drie vensters zichtbaar met (nieuwe) dubbele draairamen en bovenlicht. Boven deze vensters een strek. Links is een ingang met dubbele terrasdeuren geplaatst met een bovenlicht. Ook boven deze terrastoegang zit een strekse boog. De gevel is recht afgesloten.De achtergevel (puntgevel) van het voormalige koetshuis rechts heeft op de verdieping een gevelopening met terrasdeuren. Boven deze toegang een strekse boog. Ter hoogte van de kap is een venster geplaatst met dubbele draairamen. Ruimtelijke indeling:De indeling van de begane grond dateert grotendeels uit de jaren vijftig van de 20ste eeuw. De indeling van de verdieping en de dubbele zolderverdieping is het resultaat van de verbouwing in 1996.Op tekeningen uit 1996 is de begane grond als volgt ingedeeld: inwendig is er van de individuele structuur van de twee samengevoegde panden weinig terug te vinden. Vrijwel alle scheidingsmuren zijn gedeeltelijk of geheel verwijderd en vervangen door kolommen. Aan de hand van de plafondindeling (stucplafonds) is de oorspronkelijke verdeling in voor- en achterkamers aan weerszijden van een centrale gang nog welafleesbaar. De trap naar de verdieping en eerste zolderverdieping zit nog op de oorspronkelijke plek, tussen de voor- en achterkamer van het linker pand (zij het in de begane grond in een gewijzigde toestand). Via de ingang in het voormalige koetshuis komt heeft men toegang tot dit trappenhuis. Deze begane grond van het koetshuis vormt een lange brede gang, die toegang verschaft tot het achterliggende terrein en de patiobebouwing aan de achterzijde van het pand. Ook op de verdiepingen is de plattegrond geheel gewijzigd. Op de eerste verdieping zijn twee woningen gerealiseerd, met als op de eerste zolderverdieping. In de bovenste zolderverdieping zijn nog enkele woonvertrekken gesitueerd. Constructies:Uit de tekeningen van de verbouwing in 1996 blijkt dat de enkelvoudige balklagen | 3 |
|
vernieuwd zijn. De gehele kap is bovendien vernieuwd en opgehoogd ten behoeve van de nieuwe woonfunctie. Over de zijmuren is geen documentatie voorhanden. Waarschijnlijk heeft het pand gemeenschappelijke zijmuren met de buurpanden. Interieurelementen:In de begane grond zijn diverse fraaie 19de-eeuwse (XIXB) beschilderde stucplafonds bewaard gebleven.Erf, bijgebouwen, diversen:Tegen de achtergevel staat een éénlaags aanbouw. Deze beslaat het oppervlak dat ooit tuin (of plaats) was. | 4 |
Motivering voor plaatsing op de gemeentelijke monumentenlijst1. Architectonische en stedenbouwkundige waardenHet pand Vughterstraat 121-123 heeft stedenbouwkundige waarde vanwege de samenhang met de historische gebouwde omgeving en de historische verkavelingsstructuur en vanwege de ligging net binnen de tweede stadsmuur uit de 14deeeuw. De gevelwanden van de Vughterstraat vormen vrijwel in hun geheel een fraai historisch ensemble. Daarnaast is het geheel met zijn relatief brede en hoge voorgevel een imposante verschijning in deze gevelwand, waardoor het een zeer beeldbepalende werking heeft. De 18de-eeuwse voorgevel is van architectonisch belang.2. Bouw- en/of kunsthistorische waardenHet feit dat er achter de gevel een oudere kern schuil gaat geeft het geheel bouwhistorische waarde. Daarnaast heeft het pand vanwege de fraaie beschilderde stucplafonds ook een kunsthistorische waarde.3. Cultuurhistorische waardenHet gebouw heeft cultuurhistorische waarde als zijnde twee in kern laat-middeleeuws woonhuizen die in de tweede helft van de 18de eeuw zijn samengevoegd tot een herenhuis met koetshuis, waarin diverse vernieuwingen herkenbaar zijn uit verschillende historische perioden. De 18e-eeuwse lijstgevel met de winkelpui uit 1950 en de 19de-eeuwse stucplafonds zijn de meest duidelijk herkenbare elementen die deze verschillende perioden markeren.Het object Vughterstraat 121-123, bestaande uit twee in kern oude panden die zijn samengevoegd achter één gevel (XVIIIB), met een opvallende pui (1950) en fraaie XIXB interieurelementen, is op basis van bovenstaande criteria beschermenswaardig als gemeentelijk monument in de gemeente ‘s-Hertogenbosch. | 5 |
Erfgoed 's-Hertogenbosch
Mosmans
Vuchterstraat - Vuchterdijk
jhr. Schade v. Westrum (vroeger 2 huizen)
| 57 |
Jan Mosmans, Alph.G.J. Mosmans, Oude namen van huizen en straten te Adresboeken
Vughterstraat 123
M 959-958
Vughterstraat H 47 (????)
| 1865 | mr. C.J.A. van Rijckevorsel (lid der gedeputeerde staten van Noordbrabant) |
| 1875 | mr. C.J.A. van Rijckevorsel (lid van de eerste kamer der staten generaal) |
Vughterstraat H 49 (1880)
| 1881 | mr. C.J.A. van Rijckevorsel (lid van de eerste kamer der staten generaal) |
| 1908 | jhr. mr. A.Th.J. Schade van Westrum (rechter plaatsver. arr. Rechtbank, voorz. Raad v. beroep ongev. verz.) |
Vughterstraat 123 (1909)
| 1910 | A. Geffen (concierge) - jhr. mr. A.Th.J. Schade van Westrum (rechter plaatsver. arr. rechtbank, voorz. raad v. beroep ongev. verz.) |
| 1928 | jhr. mr. A.Th.J. Schade van Westrum |
| 1943 | jonkvr. M.H.P. van Schade van Westrum-Bosch van Oud-Ameliweerd |
| 1960 | Jacq. Robeerts (woninginrichting) |
| 19?? | ? (Sterre en Tijl Den Bosch) baby en kinderwinkel |
Bossche Encyclopedie | A.F.A.M. (Ton) Wetzer © 2003-2025 versie 12.0